Een antimetabool is een stijlfiguur waarbij je woorden herhaalt, maar dan in de omgekeerde volgorde:
- De god denkbaar, denkbaar de god (W.F. Hermans)
- Eén voor allen en allen voor één. (De drie musketiers, Alexandre Dumas)
- Je kunt een kind uit de oorlog halen, maar hoe haal je de oorlog uit een kind?” (War Child)
- Als de berg niet tot Mohammed komt, zal Mohammed tot de berg komen.
- Slechte mensen leven om te eten en drinken; goede mensen eten en drinken om te leven. (Socrates)
- Wee dengenen, die het kwade goed heten, en het goede kwaad; die duisternis tot licht stellen, en het licht tot duisternis; die het bittere tot zoet stellen, en het zoete tot bitterheid! (Jesaja 5:20)
- We moeten niet alleen zeggen wat we doen, maar ook inderdaad doen wat we zeggen. (Klaas de Vries)
Je vindt antimetabolen uiteraard ook in het Engels:
- JFK: Ask not what your country can do for you; ask what you can do for your country.
- Billy Ocean: When the going gets tough, the tough get going.
- Snoop Dogg: With my mind on my money and my money on my mind.
En in het Duits:
- Wir leben nicht, um zu arbeiten; wir arbeiten, um zu leben.
En in het Frans:
- Sartre: L’état de conscience est la conscience d’un état.
- Vous y dansiez petite fille / Y danserez-vous mère-grand (Apollinaire)
Chiasme
Een antimetabool kun je zien als een subcategorie van het chiasme – ook wel kruisstelling. Een antimetabool is dus altijd een chiasme, maar een chiasme is niet altijd een antimetabool. Bij een chiasme mag je namelijk veel meer, zolang je maar overeenkomstige termen in omgekeerde volgorde herhaalt.
Dit is bijvoorbeeld een metabool en dus ook een chiasme:
Je moet niet leven om te eten
Χ
maar eten om te leven.
Dit is een chiasme, waarbij je veel vrijer bent om begrippen kruislings met elkaar te verbinden:
dames en heren
Χ
jongens en meisjes
Meer chiasmen
Leef je voor je baan,
Χ
of werk je om te leven?
Let me tell you about the birds and the bees
Χ
and the flowers and the trees.
kopen bij de Spar
Χ
is sparen bij de koop
Published by